• Ogólny podział & zasada działania
• Narty wygięte
• Narty płaskie
• Wiązania i buty
• sprzęt biegowy
• sprzęt śladowy (BC)
• sprzęt telemarkowy
• sprzęt turowy
• Narty
• Jakie narty do tych wiązań ?
• Podstawowe cechy nart
• Kijki

• Ogólny podział & zasada działania

Sprzęt do uprawiania turystyki można podzielić na dwie główne grupy: do biegania (narty wygięte) i do podchodzenia / zjeżdżania (narty płaskie).
Choć taki podział wydaje się banalny, lecz przedstawia podstawową różnicę, która to później określa typ terenu po kórym na tych nartach będzie można się bezpiecznie poruszać.

• narty wygięte (komora odbiciowa)

Narty tego rodzaju na obszarze pod stopą są wygięte do góry tworząc w ten sposób tzw. komorę odbiciową. Na tym odcinku ślizgu nanosi się jakąś warstwę hamującą (bardziej lepiącą się do śniegu niż na reszcie narty) – może to być łuska, lub specjalny smar zwany hamującym lub odbiciowym.

Zasada działania tej konstrukcji

jest następująca:

1. stojąc prosto na nartach równomiernie je obciążając strefa hamująca nie dotyka, lub dotyka tylko leciutko podłoża
2. robiąc krok odbijamy się jedną nogą dociskając strefę hamującą przypiętej do niej narty do śniegu, dzięki czemu narta się nie cofa
3. równocześnie narta na drugiej nodze jest odciążona (strefa hamująca nad śniegiem) i żwawo pomyka do przodu
4. wykonując następny rok przenosimy ciężar ciała na drugą nogę i ostatnie dwa punky powtarzają się, tyle, że dla odwrotnych nóg
5. przy zjeździe ma miejsce sytuacja opisana jako pierwsza

Jak widać jazda na tego typu nartach polega na ciągłej pracy komory odbiciowej, więc wiele zależy od prawidłowego doboru jej parametrów głównie względem wagi narciarza. Wpływaja na nią zarówno długość narty, jak i materiały wykorzystane do jej produkcji, a także, w przypadku starszych nart – sposób konserwacji i przechowywania desek.

Skutki złego doboru narty do wagi

są pokrótce omówione w poniższej tabelce:

za duża waga narciarza	za mała waga narciarza
Łuska zarówno przy odbiciu, jak i przy poślizgu jest odciśnięta do śniegu. Skutkuje to mniejszym poślizgiem, szybszym ścieraniem się łuski. Ogólnie wrażenia nie są bardzo negatywne, tylko po jakimś czasie zaczynamy sie zastanawiać, czemu to na zjazdach inni jeżdżą szybciej, a po równym męczymy od nich bardziej.	Łuska przy odbiciu prawie nie dotyka śniegu, skutkuje to cofaniem narty przy biegu, problemami z podchodzeniem. Aby temu zaradzić konieczne jest dodatkowe dociążenie albo, co lepsze, bardziej dynamiczne odbicia


na pocz1tek

• narty płaskie (foka)

Tutaj mechanizm poruszania się jest dalece mniej finezyjny. Deski od spodu, na ślizgu mają przyklejoną fokę, dzięki czemu podejściu narty się nie cofają. Dzięki fokom możemy pokonać dużo większe stromizny nic dzięki smarom i łusce. Niestety do zjazdu taką fokę trzeba zdjąć, co zwykle wymusza parominutową przerwę. Oczywiście przy ponownym podchodzeniu fokę znów zakładamy. Poruszanie się podczas podchodzenia na tego nartach odbywa się przez szuranie a nie bieg, natomiast przyjemność zjazdu jest taka, jak w zwykłych nartach zjazdowych. Więcej o fokach można poczytać tutaj

na pocz1tek

• Wiązania i buty

To one przenoszą ruchy nogi na narty, do dzięki nim możemy nartą sterować. Wydają się być najistoniejszym elementem (także pod względem cenowym) sprzętu narciarskiego. Przy kompletowaniu sprzętu powinniśmy zacząć właśnie od nich.

• sprzęt biegowy

Oto idealny sprzęt, kiedy jedziemy na przygotowane trasy czerpać przyjemność z zimowych przebieżek bez obciążenia. Może służyć także w wędrówkach po zaśnieżonych leśnych drogach. Wyzwaniem będzie wybieranie się w nim na zupełnie dziewicze tereny, lub jazda z ciężkim plecakiem – buty okażą się za miękkie, a narty za wąskie.
W tej klasie sprzętu są trzy najpopularniejsze rodzaje wiązań:

Nordic 75 "kaczy dziób" – trzy bolce wystające z płytki wiązania wchodzą w trzy otwory w bucie, ramka z góry dociska całość, coby nie wypadło. Na narcie, na wysokości obcasa montuje się jeszcze podpiętek zgodny z wyżłobieniem w podeszwie buta. Całość jest prosta i genialna, tyle, że w takich butach nie da się normalnie chodzić otwory w butach mają tendencje do zapychania się, co po paru próbach zamknięca zapięcia skutkuje wyrobieniem się otworów i sporej niestabilności buta

Praktycznie każda firma produkuje te wiązania, koszt powinien byc niewielki

SNS Profil – chyba najpopularniejsze wiązanie biegowe. Zamiast bolców w wiązaniu i otworów w podeszwie buta mamy szczęki i beleczkę. Beleczkę umieszczoną na czubku buta wkładamy w szczęki, zamykamy je i gotowe – żadnych wyrabiających się lub zapychających się otworów. Szerokość beleczki jest mniejsza od rozstawu bolców N75, więc aby zachować stabilność boczną zastosowano profil pasujacy do wgłębienia idącego wzdłuż podeszwy buta.

Producentem opisanych wiązań jest Salomon

NNN (New Nordic Norm) – zasada działania jest bardzo podobna – także jest beleczka, szczęki, natomiast zamiast jednego profili – prowadnicy mamy do czynienia z dwoma grzebieniami, które wpasowują się do odpowiednich rowków w podeszwach butów. System wygląda na bardziej stabilny, lecz podobno śnieg ma tendencje do zbierania się pomiędzy grzebieniami i w rezultacie zapychania wiązania. Firmy produkujące takie wiązania to Rottefella, Rossignol, Fischer

Wiązania "z beleczką" zwykle występują w wersjach automatycznej (klik) i manualnej (przy ubieraniu nart trzeba się schylić, żeby otworzyć i zamknąć wiązania).

Buty pasujące do tych systemów zwykle nie porażają ani sztywnością ani konstrukcją i doborem materiałów pod względem odporności na warunki zewnętrzne. Do turystyki po nieprzetartych szlakach konieczne są ochraniacze (i zapasowe, suche skarpety).


na pocz1tek

• sprzęt śladowy / BC

Na nartach śladowych można w miarę komfortowo i bezpiecznie zejśc z przygotowanych szlaków i leśnych dróg i cieszyć się nieskrępowaną swobodą przemierzając ośnieżone bezdroża różnego rodzaju. Szersza narta ma większą nośność, a mocne, wysokie buty ułatwiają sterowanie. Na tym sprzęcie można zarówno używać przygotowanych torów (narta jest wyposażona w komorę odbiciową) , co umożliwia stosowanie technik biegowych, jak i pokusić się o całkiem fajne zjazdy kręcąc pługiem lub niezdarnym telemarkiem
Wiązania do nart śladowych to wzmocnione wersje wiązań dla nart biegowych, i tak mamy:

Nordic 75 "kaczy dziób" Wiązanie zostało opisane powyżej, dla zastosowań BC jest być bardziej pancerne, klamra dociskająca podeszwę buta pozwala na wpięcie grubszej płetwy (18mm). Ta część często wykonana jest nie z pręta, lecz z mocniejszej blachy. Przykładem takiego wiązania jest Supertelemark Rottefelli lub 3-pin Voile

SNS XAdventure to mocniejsza wersjaw SNS Profil Salomona. Beleczka jest dłuższa, mocniejsza, nieco większy profil.

NNN BCcharakteryzuje się – dłuższą beleczką oraz szerszymi "grzebieniami". Co ciekawe, zrezygnowano z nich w tylnej części wiązania przyjmując, że samo ich umieszczenie w części śródstopia zapewnia wystarczającą stabilność i sterowność. Dla polepszenia tych cech wiązanie jest wyposażone w płyty o różnych szerokościach w zależności od wersji (od 56 mm do 67mm) , które to powinno się montować do odpowiednio szerokich nart. Wiązania w tym standardzie produkuje Rottefella i Rossignol

Buty BC przypominają buty trekkingowe. Są wysokie, podeszwę mają wyposażoną w całkiem spory bieżnik, często są wyposażone w plastikowe obejmy usztywniające kostkę. Dla ochrony przed zimnem stosuje się ociepliny np Tinsulate, czasami stosuje sie także specjalne zintegrowane ochraniacze. Buty współpracujące z systemem NN75 często są wyposażone w wibramowe podeszwy.


na pocz1tek

• sprzęt telemarkowy

Zastosowanie sprzętu telemarkowego jest chyba najbardziej szerokie. Pojęcie sprzęt telemarkowy obejmuje zarówno sprzęt prawie identyczny pod względem zastosowań ze śladowym, jak i ciężki, niewiele ustępujący narciarstu alpejskiemu. Cechą wspólną wiązań telemarkowych jest, podobnie jak w poprzednich typach, brak stałego przymocowania pięty buta do narty.
Wiązania telemarkowe od poprzednich typów wiązań nart odróżnia kabel, lub inne patenty łapiące but za pięte i dociskające go do szczęk obejmujących jego czubek.
W zależności od "pancerności" sprzętu można pokusić się o rozróżnienie na:

• lekki telemark (turystyka )

Dzięki na tym sprzęcie bez trudu poradzimy sobie z cięższym plecakiem w niezbyt wymagających terenach. Mocniejsze wiązania i buty przydadzą się przy zjazdach, a jeżeli zamiast narty z komorą odbiciową zastosujemy nartę płaską, to bezpiecznie będziemy mogli zjechać nawet z całkiem wymagających stoków.

Wiązania tej klasy przypominają albo wiązanie NN75 "kaczy dziób" z dodanym kablem wyposażonym w napinacz , dzięki której osiągamy większą stabilizacja pięty (wiązanie Super Telemark Rottefelli, Voile). Montujemy je do najszerszych nart śladowych. Do tego typu wiązań wpinamy odpowiednio albo wysokie, ocieplane, lecz dalej miękkie buty BC (Rossignol BCX9, BCX11,Alpina Sierra)

Można też zrezynować z bolców w "kaczym dziobie" zapewniając większy docisk z tyłu buta za pomocą sprężyn (wiązanie Riva, Rottefella). Tego typu wiązania montuje się już do nart płaskich. Tutaj pasują już niskie turystyczne skorupy (Garmont Excursion, Scarpa T3, Crispi BC)

• ciężki telemark (zjazdy)

Z taki sprzętem możemy iść w wysokie góry. Maksimum pewności kontroli, minimum elastyczności. Szerokie, płaskie narty nie pozwalają na krok z odbicia, więc do podejścia trzeba zakładać fokę, jeżeli chcemy ładnie zjechać, to trzeba ją zdejmować.

Wiązaniaw tej klasie stają się coraz bardziej masywne, kabel bywa zastępowany przez płytę jeszcze lepiej stabilizującą bocznie piętę. Pojawiają się podpiętki, aby komfortowo pokonywać strome podejści, a bezpieczniki pozwalające na wypięcie narty, zwiększają bezpieczeństwo zjadów. Nowsze wiązania telemarkowe, podobnie jak turowe wyposaża się w przełączany trybów chodzenie / jazda. Producenci wiązań to Black,Diamond,Rottefella,7tm,Voile. Nowością jest wprowadzenie standardu NTN (New Telemark Norm), które to wiązania zamiast łapać but za pięte – łapią go za specjalne zaczepy w podeszwie na wysokości śródstopia.

Buty (skorupy) stają się coraz bardziej pancerne, co ogranicza możliwośc zginania podeszwy. Wysokie, zapinane na 3-4 klamry w powiązaniu z wyżej wymienionymi wiązaniami oferują doskonałą kontrolę nad nartą. Pomimo wystającego "kaczego dzioba" można w nich spokojnie chodzić po skałach, a nawet wybijać stopnie w szreni. Wyciągany botek ułatwia suszenie, można także w nim wejść do śpiwora. Producenci to Garmont,Crispi,Scarpa


na pocz1tek

• sprzęt turowy

Na tym sprzęcie bez żenady idziemy w góry wysokie…. i nigdzie indziej. Nasze wycieczki składają się tylko z podejść i zjazdów. Chodzenie po terenie płaskim, lub trochę pagórkowatym na turach to mordęga.
Chcąc jak najprościej opisać wiązania turowe można powiedzieć "normalne wiązania zjazdowe, tyle że zamontowane na zwiasie". W większości przypadków na tym polega konstrukcja tych wiązań. W trybie chodzenia zawias jest odblokowany, co umożliwia ruch pięty do góry, natomiast przy zjeździe blokujemy tylnią część wiązania zmieniając je w zwykłe wiązanie zjazdowe.

Wiązania szynowe produkują Fritschi, Naxo

Tego typu wiązania (TLT) produkuje Dynafit

ramowe – wiązanie (zarówno przednia, jak i tylnia część) jest przyczepione do ramy, która to może być blokowana w pozycji do zjazdu, lub ruchoma – gdy podchodzimy. Do ramy można montować harszle. Dodatkowo pokonywanie stromych stoków ułatwie podpiętek. Ważną rzeczą jest umieszczenie osi obrotu. Nie powinna ona znacznie wystawać poza czubek buta (jak to ma miejsce w przypadku Silvretty 400 i wcześniejszych). Im jest ona bliżej buta, tym bardziej komfortowo podchodzimy. W najnowszych modelach wiązań umieszczono ją nawet w obrysie podeszwy. Najpopularnieszym producentem tego typu wiązań jest Silvretta
szynowe – zamiast ramy zastosowano pojedynczą szynę, dzięki czemy zmniejszono wagę wiązania. Wiązanie nadal jest stabilne, do szyny można także przyczpiać harszle, natomiast ograniczono napychanie się śniegu pod nią, co bywało uciążliwe przy starszych modelach wiązań ramowych. Ciekawym wariantem tego wiązania wydaje się być model Naxo z wirtualną osią obrotu. Zastosowano trzy osie, które pozwalaja stopie na bardziej naturalny ruch podczas chodzenia
bezpłytowe – można powiedzieć, że płytą wiązania jest podeszwa buta. W jego przedniej części po bokach są otwory, w które wchodzą bolce przedniej części wiązania. Związanie tylnej czesci buta nastepuje na podobnej zasdzie. Działające na tej zasadzie wiazanie jest najlżejsze, więc bywa wykorzystywane głównie podczas zawodów. Chociaż wydawać sie mogło, że taki mechanizm ma sporo słabych punktów; np. zapychanie się śniegiem otworów, teoretycznie słabsze stabilność, jakoś nie słychać złych opinii o tym wiązaniu. Na pewno minusem jest koniecznośc stosowania butów przystosowanych do tego systemu i brak łatwej możliwości regulacji rozmiaru

Buty turowe od typowo narciarskich odróżniają:

sznurowany botek mniejsza waga podeszwa z bieżnikiem umożliwiająca chodzenie niższa konstrucjak buta decydując się na wiazania Dynafita należy zadbać o to, aby but był przystosowany do tego systemu Najbardziej znani producenci butów turowych to Scarpa,Lowa,Koflach,Raichle,Dynafit

na pocz1tek

• Narty

Teks powyżej dotyczył tylko butów i wiązań, pozostaje pytanie co z nartami? `

• Jakie narty do tych wiązań ?

Dopasowanie nart i wiązań można opisać za pomocą kilku prostych reguł:

1. wiązanie umożliwiające zastosowanie technik biegowych (mała waga, zginanie stopy) montujemy do nart z komorą odbiciową

Nawet jeżeli w jakiś sposób wyobrazimy sobie wiązanie turowe zamontowane do nart biegowych, (patrz punkt poprzedni), to jazda na takim zestawie będzie nie lada wyzwaniem: Nawet na płaskim odcinkiu twardy but wymusi "szuranie" zamiast biegu, a w sytuacji, kiedy but by się sprawdził, czyli podczas zjazdów – zawiedzie narta.
Wyobraźmy sobie sytuacje odwrotną: but i wiązanie śladowe zamontowane do okrawędziowanej narty turowej: przy podchodzeniu system pewnie będzie sprawował się całkiem nieźle, natomiast przy zjeździe miękki but nie utrzyma sił działajacych na szeroką nartę.

2. do nart okrawędziowanych klasy BC nie montujemy wiązań typowo biegowych; co najmniej mocne wiązania śladowe. Narta okrawędziowana (zakładamy, że wybraliśmy świadomie taki typ narty) od czasu do czasu poniesie nas na zalodzone lub pokryte zbitym śniegiem trawersy. O ile w takich wypadkach zwykle krawędź skutecznie zahamuje ześlizgiwanie się narty, to wiązanie może już nie wytrzymać takich naprężeń (bardzo prawdopodobne, jeżeli ważymy swoje, albo niesiemy plecak), co spowoduje ześlizgiwanie się pięty z wiązania, co doprowadzi w przypadku NN75 do wyrobienia się otworów w bucie, a w przypadku wiązań "z beleczką" do wyrobienia się szczęk trzymających beleczkę albo wyrwania wkrętów.
3. Ostatnia, być może brzmiąca banalnie reguła: nie montujemy wiązań, do nart do których się zamontować ich nie da bo są za wąskie. Banał, wiadomo, że przecież nie da się wkręcić wiązania o rozstawie wkrętów większych niż szerokość narty do tejże narty, ale nie zawsze; np. wiązanie śladowe Rottefelli "NNN BC Magnum" ma taki sam rozstaw wkrętów jak "NNN BC", lecz jest przeznaczone do szerszych nart, ponieważ jest wyposażone w płytę, która przy węższych deskach za bardzo wystawłaby poza obrys narty przez co całe wiązanie narażone by było na wyrwanie.


na pocz1tek `

• Podstawowe cechy nart

Na rynku jest bardzo dużo rodzajów nart. Każdy producent swoje wyroby dzieli na inne kategorie, często ten podział zmienia się wraz z nadejściem nowego sezonu. Co rusz pojawiają się nowe nazwy, oznaczenia, a tak naprawdę warto zwrócić uwagę na konkretne cechy:

cecha	biegowe /śladowe	telemarkowe / turowe
długość	Długośc powinna być dobrana zgodnie ze wskazówkami producenta. Nie ma co kupować nart specjalnie krótszych, coby lepiej manewrować między krzakami. W tym wypadku nie stanowi prawie żadnej różnicy, czy do nogi mamy przypięte deskę 180cm czy 200cm, a na dłuższej komfort jazdy (utrzymanie kierunku, pokonywanie nierówności) jest dużo większy.	Długośc narty dobieramy ze względu na charakterystykę terenu. Jeżeli interesują nas bardziej ciasne zjazdy, to wybieramy narty krótsze, jeżeli chodzi głównie o mniej ekstemalną turystykę narta powinna być na pewno dłuższa niż ta, którą używamy do przygotowanych tras.
szerokość	Bardzo cienkie (do 4cm) bieżki są dedykowane głównie na przygotowane trasy. Powyżej 4,5cm spokojnie można używać do jazdy po ośniezonych leśnych duktach czy ścieżkach. Na bezdrodża zawalone śniegiem nawet 6cm nie pomoże, a po twardym wiosennym firnie można jeździć na wszystkim. Prawidłowo dobrana długość i szerokość narty zapewnia dobrą pracę komory odbiciowej	Węższa narta lepiej utrzymuje kierunek
taliowanie	Taliowanie w tego typu nartach jest bardzo delikatne i nie wpływa na poruszanie się w terenie, z resztą prosta "sztacheta" przy biegu zachowuje się wzorowo.	Tak jak w nartach zjazdowych; mniej taliowana narta lepiej trzyma kierunek, więc lepiej zachowuje się przy trawersach. Duże taliowanie nie pomaga przy podchodzeniu, ale przydaje sie przy zjazdach
krawędzie	Większość nart tego typu nie posiada stalowych krawędzi – są niepotrzebne. Czasami stalowe krawędzie montuje się do nart BC przeznaczonych na szczególnie trudne warunki, na niektórych nartach mogą one występować one na 2/3 długości. Krawędź poza tym, że się przydaje przy pokonywaniu trawersów ze zbitym lub zlodowaciałym śniegiem, także chroni ślizg przed porysowaniem o wystające gałęzie, korzenie… Niestety znacznie zwiększa wagę narty. Nie zauważyłem, żeby metalowa krawędź jakkolwiek wpływała na sprężycstość narty i jej pracę przy odbiciu. Pewnym rozwiązaniem pośrednim są narty mające wzmocnione krawędzie, ale nie metalowe.	Kupując sprzęt używany poza sprawdzeniem ogólnego stany krawędzi należy zwrócić uwagę na ich grubość. Im grubsze krawędzie tym więcej razy będzie można je ostrzyć.


na pocz1tek

• Kijki

Do turystyki narciarskiej konieczne są kijki. W zależności od zastosowania kije możemy podzielić na kategorie:

• kije do biegowe – do poruszania się po terenie płaskim

Taki kij ma służyć do aktywnego odpychania się. Praca rąk kijami stanowi spory udział w "napędzaniu" narciarza

• kije do podchodzenia/podpierania/zjazdów

Odpychanie się kijami nie jest aż tak istotne. Większość pracy przy podchodzeniu i tak wykonują nogi. Zadaniem kija jest głownie podpieranie się (podobnie jak w trekkingu) oraz możliwość wybicia się podczas zjazdów.

Różnice pomiędzy rodzajami kijów są zebrane w poniższej tabelce:

cecha/element	kije do biegowe – do poruszania się po terenie płaskim	kije do podchodzenia/podpierania/zjazdów
długość	Powinny sięgać pod pachę. Wtedy będziemy mogli się na nich efektywnie odpychać	Idealnym rozwiązaniem są kijki teleskopowe. Najlepiej byłoby, jeżeli maksymalnie rozłożone mogły służyć jako kije do poruszania się po płaskim.
rękojeść	Powinna być maksymalnie prosta, może być wyłożona korkiem.	Powinna być rozszerzona na końcu, coby moża było złapać kijek "od góry" – jak laskę. Dobry, pomysłem są także przedłużone rękojeści – Umożliwiają chwyt chwilowo "skracajacy" kijek
zakończenie / grot	Kije wbijamy w śnieg w pozycji nachylonej, pod kątem, więc grot powinien być zagięty, a talerzyk asymetryczny. Talerzyki stosowane w kijach ściśle biegowych są za małe na nieprzetarte szlaki.	Podobnie, jak w kijach trekkingowych grot jest prosty, dobrze, żeby był zakończony widią, natomiast najlepszym talerzykiem jest talrzyk "na puch". Jest on większy od standardowego talerzyka narciarskiego, przymocowany ruchomo, co pozwala mu na dostosywanie się do zbocza np podczas trawersów.

na pocz1tek